Şeker Fabrikası - 1925 - 0 -

                                          UŞAK’TA TESİSİ MUKARRER
                                   ŞEKER FABRİKASININ PROJESİDİR
             İstanbul
             Ahmet İhsan ve Şürekası
            1341 (1925)
 
           Uşak’ta Tesisi Mukarrer Şeker Fabrikasının Projesidir
 
            Uşak’ta şeker fabrikasının tesisi arzu edilen mahal, şimendifer güzergâhında ve şehre üç kilometrelik bir mesafede kâin ve Uşak Terakki-i Ziraat Türk Anonim Şirketine ait, bir kilometre imtidadında bir mahaldir. İşbu tarla 10.000 hektara karib ve merbaı bir şekilde olan sulu ve münbit bir ovanın hemen hemen merkezinde bulunmaktadır. Tesisi mukarrer şeker fabrikasının iktisadi bir surette çalışabilmesi için yevmiye lâ-akal 500 ton pancar işleyebilecek bir kabiliyette olması lazım geldiğinden ve bir mevsimi (Compagne) yüz gün olarak kabul ettiğimiz takdirde senevi 50.000 ton pancara ihtiyaç vardır.  Tarlanın kabiliyetine göre hektar başına 50-25 ton pancar istihsali kabil olduğuna ve asgari olarak 25 ton hesap edildiği taktirde (Halbuki Uşak’ta vaki olan zerriyatta, hektar başına 40 ton istihsal edilmektedir.) her sene iki bin hektar arazi zerh edilmesi icab etmektedir. İşbu hesaba nazaran (s.3) arazi belağan mebaliğ mevcut olup fabrika mahalinin azami beş kilometre mesafesindedir.
       
            İzmir Ziraat Mıntıkası Baş Müdürü Yaşar Bey raporunda berveceati arazi hakkında beyanatta bulunuyor:
         
            Pancar zerh edilecek sahanın İzmir istikametinde başlangıcı Uşak’ın Ulubey Nahiyesi dâhilindedir. Afyon istikametinden başlangıcı ise Dumlupınar ve Banaz Nahiyesidir. Hattın şimalinde Elmadağ ve Murat Dağı eteklerine ve cenubunda Ahur Dağ ve Burgaz Dağ civarına kadar imtidad eden arazi cenupta Sivaslı Nahiyesine dâhil olur. Arazi zaman-ı salis nam-ı diğerle teşekkülat-ı selasenin mihosen ve peyliosen tabakatını ihtiva eden neogan devrine ait olup umumiyetle pancar için lazım olan kireci havidir. Toprak bazı taraflarında kırmızımsı bir kısmında sarımsı ve bir kısmında ise esmer sarımsı veya kırmızıdır.(s.4)
       
             Muhtelif mahallerden alınan numunelerin tahlillerinden bazıları berveceatidir:
                                                                                      
             Suret 
             Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi
             Kimya Laboratuarı
             Numero 131
           

		Numero 1	Numero 2	Numero 3
Çakıl	Binde %0	6,5	2,8	10
İnce Toprak	Binde %0	993,5	997,2	990
Mecmu’ Kalker	Yüzde %	13,6	15,2	7,2
Kum	Yüzde %	38,6	46,5	5,2
Omus	Yüzde %	7,3	7	8,5
Kil	Yüzde %	31,5	29	30
Mevad-ı Gayri Muayene ve Su	Yüzde %	9	2,3	4,1
Hamız-ı Füskür	Binde %0	1,5	1,3	1,6
Potas	Binde %0	1,9	1,7	2,1
Azot	Binde %0	0,9	0,95	1,12

 
                Uşak havalisinden vürüd ve üç toprak numunesinin tahlil (s.5) hikmi ve kimyevi neticesinde balada muharrer insab-ı hikmiye ve kimyeviyede olduğu anlaşılmış olmağla işbu rapor ita kılındı.
               15 Ağustos 1341 (!5 Ağustos 1925)
                Kimya Müdür Namına
                M. Zamen (?)
                Aslına mutabıktır. Fi 24 mine
 
                İşbu tahlil neticesine nazaran toprak evsaf-ı hekmiye ve gerek evsaf-ı kimyeviyece matlup derecede bulunmaktadır.
               
                Adalar Denizi Mıntıkası
                Ziraat Başmüdürü
                Mehmet Yaşar (6)
 
                İşbu tahlilden dahi müsteban olacağı vecihle arazinin 50 santimetre derinliğine kadar tabiyatında bir fark görülmemiş ve arazi oldukça mütecanis ad edilmiştir. Şu hale nazaran türab nebatı derindir ve pancar için pek mühim olan tahtü’l-türab su pek yakındadır. Toprak en sıcak zamanlarda bile (tavını) kayıp etmemektedir. Arazi alat-ı ziraiyenin işlemesine müşkülat gösterecek derecede killi değildir. Hemen umumiyetle kumlu, killi ve türab-ı mümtazeye yakın tabiyatta ve nadiren bazı aksamında killi, kumlu araziye tesadüf olunmaktadır. Kireç yüzde beşten fazladır. Omus (Humus) dahi derece-i kafiyede mevcuttur. Esasen memleketimizin her tarafınca tanınmış olan en mükemmel Uşak buğdaylarını yetiştiren bu toprakların iyi pancar yetiştireceği dahi şüpheden azadedir. Pancar ne ratıp ve nede yabis iklim istemediğine ve şeker pancarının rutubete ihtiyacı dahi az olduğuna ve güneşli bir yaz istediğine nazaren işbu şeraitin Uşak havalisinde mevcudiyet veya adem-i mevcudiyetini tetkik edelim: Pancar dikilecek arazinin sath-ı bahriden irtifaı 716-1190 metre arasındadır. İklim burada ne ratıb ve ne de pek yabistir. Yaz güneşli devam etmektedir. Yağmur cihetinden dahi vaziyet müsait ad edilebilir. İlkbahar bilhassa tohumların nivünüma zamanı, yağmurlar boldur. Yalnız yaz ortasında memleketimizin ekser taraflarında olduğu gibi bu havalide dahi sürekli yağmurlar yoktur. Fakat buna mukabil pancar zerh edilecek mıntıkanın şimalde Kızılelma ve Murad Dağları (s.7) cenuptan ise Ahur ve Burgaz Dağları ile ihata edilmiş olması işbu mıntıkanın bir havuz vaziyetinde kalmasını intaç etmiştir. Bütün bu sular bu havuzda toplanarak toprağın tavının daimi bir surette mevcut olmasını ve taht’ül türab suyun pek yakında bulunmasını intaç etmiştir.
       
               Ruz-u hazırdan yani mayıs ibtidasından itibaren artık kırağı düşmediğine ve mayısta pek nadir olarak soğuk olduğuna ve son baharın kırağı başlangıcı teşrinisanide ve düvenler kanunlarda ibtida eylediğine nazaran pancarın bidayet-ı zıraından hasada kadar mahsulün düvenden masun kalacağı anlaşılmaktadır.
          
               Uşak havalisinde ve civar olan Afyon mıntıkasında amele yevmiyesi pek dun olması ve her sene buralardan külliyetli miktar amelenin iş bulmak üzere Aydın ve İzmir havalisine akın etmeleri hasebiyle fazla el işine ihtiyaç gösteren pancar ziraatında bu cihet dahi müsaittir. Esasen şirketin esas sermayesi olan 300.000 lira yüz elli bin hisseye münkasım olmak ve bu hisselerin lâ-akal 100.000 adedi çiftçiler elinde bulunmak dolayısıyla lâ-akal 60-80 bin çiftçi nüfus işbu teşebbüse alakadar bulunması ve köylünün pancar zerine olan büyük arzusu her köylünün işleyebileceği miktar araziyi zerh etmesi amele mesailinde katiyen müşkülata tesadüf edilmeyeceğine en büyük delildir. (s.8)
           
               Uşak’ta on iki seneden beri pancar ziraatı muhtelif arazide tecrübe ve her tarafta müsait netayiç elde edilmiştir. Çiftçinin her ne kadar fenni ziraata vukufu yok ise de tecrübe sayesinde mesleğe kesb etmiş ve 1339 senesi sonbahar mahsulâtından lalettayin alınan pancarların tahlili neticesinde vasati rakamlar Avrupa pancarlarından katiyen aşağı kalmayan ve bazı mıntıkalara kat kat faik pancar yetiştirildiğini ispat etmektedir. Tabii olarak zira fenni ziraat talim edilmesi her ne kadar olsa lazım ve labeddir. Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi Kimya Dar’ülistihsaratında Müderris Nurettin Bey tarafından vaki olan bir tahlil vasatisi berveceatidir:

                 Tahlil Fransız usulüdür.
 

Pancarların Adedi	18
Vasati Vezinleri	390 gram
Pancar Enkazı	%20
Usarenin Siklet-i Azafiyesi	8,89 (Densité du jus) (15) C
Bume Derecesi	8,5 (Beaumé)
Belleğnin Dansimetre Derecesi	23 (Balling Gerade)
Üseranın Kuvve-i Tedviriyesi	+76,9
Usaredeki Şeker Vezini	19,9 gram
Pancardaki Usarenin Hakiki Miktarı	93,5
100 Santimetre Mekibi usaredeki Hülasa-i Yabise	30,55
100 Santimetre Usaredeki (Remad) kül	%0,77
100 gram Usaredeki Şeker	18,2 gram. (s.9)

 
                  İşbu Tahlilatın Alman Usulüne Nazaran Te’vili

Durchschnittliches Gewicht der Rüben	390 gr.
Polarisationszahl (100 ccm Saftenthalten Zucker)	19,9 gr
Bei 15 C. Spezifisches Gewicht	1,089
Gerad Beaumé	8,9
Ballinggrade	23
100 gr. Des Saftes Enthalten Zucker	18,2 gr
Oder	%18,2
(Trockensubstanz des Saftes) Trocken Substanz (100 ccm des Saftes Enthalten)	20,55
100 gr. Des Saffes Enthalten gr. Trockensubstanz	%20
Aschengehalt	%0,77
Reinheitsgrad	91 (s.10)

 
                  Şirketin yedindeki 300.000 liralık hisse senedi kâmilen Furuhat ve bedeli istihsal ve bir misli tezyid sermaye ile işbu 300.000 liralık bir sermaye temin edilmiş demektir.
             
                  Beş yüz tonluk şeker fabrikasının tesisi masarıfı berveceatidir;

Makineler Takribi Fiyatı	600.000
Bina İnşaatı	200.000
Nakliye ve Montaj Masarıfı	50.000
İşletme Sermayesi	350.000
	1.200.000 lira

                   Olmağla 200.000 liraya daha ihtiyaç vardır. Mamafiye fabrikanın 1342 senesi sonbaharında işler bir hale gelebilmesi için lazım gelen tertibat alınmış olmağla her halde bir ay zarfında makinelerin siparişleri icab etmektedir. 1342 senesi ilkbaharında vasıh mikyasta ziraiyata ibtidar edilebilmek üzere bu seneden muhtelif cins tohum zerh edilerek en ziyade toprakla imtizaç edecek cins tercih olunacaktır. Bunun için elli müessis beşer dönümlük arazi zehrini taahhüd etmişler ve ziraiyatına başlamışlardır. (s.11)
           
                   Fabrikanın azim miktarda olan su ihtiyacı ise derpiş edilmiş ve civardaki ırmakların yatakları değiştirilmek ve ovada araziyi bazı noktalarda birikinti halinde iz’ac eden suları dahi kanallar vasıtasıyla hep bir mecraya toplamak gibi fabrika mahaline sevk için lazım gelen imaliyata bida edilmiştir. Fabrika planının tesbitinden sonra bina inşaatına derhal başlamak üzere şimdiden lazım gelen taş ve kum ihsar edilerek fabrika mahaline sevk edilmiş ve cephe taşlarının yontulmasına dahi başlanmıştır.
           
                   Yapılan arız ve umk hesap neticesi fabrikaya 7.800 kaloriyi havi yüzde ondan fazla kuvveli olmak şartıyla senevi 5.000 ton kömür lazımdır.
          
                   Fabrika mahaline havai bir hatla 35 kilometrelik mesafede vaki ve dört bin beş yüz kaloriyi havi bir linyit kömürü madeni mevcut olup Ticaret Vekâleti jeoloğu Mösyö Lovis tarafından tahkikat neticesi bir milyon ton kömürü havi olduğu sabittir. Mamafiye işbu kömürün mesafesinin bidayeti (Şose yolundan 65 kilometre mesafede bulunuyor.) ve yolların bozukluğu hasebiyle kamyon nakliyatından istifade müşkül olup ancak muntazam bir havai hat tesisatı ile kabil-i istifade bir hale girebilecektir. Bundan dolayı şimdilik Zonguldak kömürü sarf edilecektir. En iyi Zonguldak maden kömürünün tonu İzmir-Kasaba şimendiferlerinin vaki olan tenzilatı neticesi Uşak’a 21 liraya mal olunacaktır. (s.12)
        
                   Fabrikaya lazım olan kireç beş kilometrelik bir mesafede azim miktarda mevcut olup oraya yapılacak bir dekovil hattı ile aynı zamanda pancar nakliyatı dahi teshil edilmiş olacaktır. Çünkü işbu hat tam pancar arazisinden geçecektir.
           
                   Pancarın bilahare fabrikaya kolaylıkla nakli için yolların müsait bir şekilde tebdil ve tamirine teşebbüs edilerek Nafıa Vekâleti ve Uşak İdare-i Hususiye ile anlaşılmıştır.
           
                   Fabrika Cesameti ve Makine Tertibatı:
         
                   Şeker fabrikasının Avrupa’da tamimi ile asri makinelerin icad ve işletilmesinden sonra mühim bir nokta-i nazar-ı dikkati celb etmiş ve şeker maliyet fiyatının tayininde mühim bir amil olmuştur. İmaliyatla küçük mikyasta bulunan fabrikaların (Yevmiye beş yüz ton pancardan dun bir istihsal kabiliyetine malik olanlar) gerek tesisat ve gerek işletme masarıfının diğerlerine nispetle daha yüksek olması iktisadi çalışamamalarına iltizam etmekte idi. Küçük fabrikalar her ne kadar tesisatlarını tevsih ettiler ise de bilahare vaki olan tevsih tesisatın masarıfı iki küçük fabrika tesisinden aşağı olmadığı sabit olmuştur.
         
                  Hali hazırda gerek şeker sanayi tamim etmiş olan memleketlerde ve gerek İspanya, Bulgaristan, Romanya gibi yeniden şeker sanayini (s.13) bida etmiş olan memleketlerde lâ-akal beş yüz ton ve ekseriyetle bin tonluk fabrikalar tesis olunmakta bulunmuştur.
               
                  Beş yüz tonluk şeker farikası makine tesisatı eldeki tekliflere nazaren 550.000 ile 600.000 lira tutmaktadır. Üç yüz tonluk farika makine tesisatı ise 450.000 – 500.000 liraya baliğ olmaktadır.
           
                  İşletme masarıfına gelince müdür ve muaveneti, kimyagerleri, ustabaşıları, tamirhane ustaları daimi amele ve hatta muvakkit amele adedi bile aynı olacaktır.
           
                  Tesisat masarıfının umur-u tesman ve faizi şekerin maliyet fiyatına ilave edilecek ve bu suretle şekerin fiyatı yükselmiş ve temdih miktarı azalmış olacaktır.
           
                  Makine tesisatı için tensip edilen makine sistemini ve makinelerin isimlerini Türkçe yazmak kabil olmadığından işbu tertibat melfuf Almanca listede mezkûrdur. (s.14)
           
                  Bir Günlük Hesap (Yevmiye Yirmi Dört Saat)
                  Yevmiye işlenecek pancar:                   500 ton
                  Pancar yıkamaya lazım su miktarı:        dakikada 5-9 metre mikâbı
                  Yıkama arklarının meyili:                      Düz mahallerde 8-10 milimetre ve dönek mahallerde 10-12 milimetre
                  Yevmiye 500 ton pancar için kireç sarfiyatı:     100 kilo pancardan 110-115 kilo difüzyon usaresi alınır.
                  500.000 kilo pancardan 500.000X110:100=575.000 kilo, işbu usareye %2 nispetinde saf kireç veya yanmış kireç atılır ki; Ceman yekûn 2X557.000:100=11.500 kilo saf kireç eder(CaO).
                  İşbu kireç istihsali için ne kadar ne kadar kireç taşına lüzum olduğu atideki hesaptan anlaşılır:
                  Kireç taşının moleküler sikleti: 100
                  Kirecin (CaO) “           “
                  O halde 100 ton kireç taşı (CaCO3): 56 ton yanmış kireç (CaO) verecektir.(s.15)
                  Veyahut 100X11,5:56=20,535 ton kireç taşı tesisi matlub şeker fabrikasında yirmi dört saatte sar olunacaktır.
                  Kömür Sarfiyatı: Beher yüz kilo pancardan 115 kilo difüzyon usaresi ve 115 kilo usareyi filtreden sonra 125 kilo saturasyon usaresi alındığına nazaran; 500 ton pancardan 575.00 kilo difüzyon usaresi ve 500.000 kilo pancardan 625.000 saturasyon usaresi alınacaktır.
           
                 615 ton düfizyon usaresinin katı usare haline ifrağı için 500 ton su tehcir olunacaktır. Şöyle ki; Usare tehcir tertibatının dörder kap ve bir tehcir kazanından mürekkep olmasını kabul ediyoruz. Buna nazaran
                 Difüzyon için bir numaralı kaptan buhar
                 İlk gayr-i saf usare ısıtmak kabı için dört numaralı kaptan buhar
                 İkinci saf usare ısıtmak kabı için iki numaralı kaptan buhar
                 Santurasyon, sulu ve katı usare için bir numaralı kaptan buhar
                 Katı usareyi ve şurubu kaynatmak için bir numaralı kaptan buhar. Kısmen tehcir kazanından santurasyon usaresi 12 berikes derecesinden 60 berikes derecesine kadar katılaştırılacaktır. (s.16)
                 Koyu usare haline iblağ için tehcir olunacak su miktarı ber veceati forml üzerinden hesap olunur:
                 (G (-1s/S) =W            X= su miktarı= W
                 625 (8- 12/60)=W      625 ton = difüzyon usare miktarı = G
                 625X0,8 = W  12 = Difüzyon usarenin berikes derecesi=s
                 500=W 60= Koyu usarenin matlub berikes derecesi = S
 
                 Tehcir olunacak su miktarı: 500 ton
                 Difüzyon usare miktarı: 645 ton
                 Difüzyon usareden tehcir olunan su miktarı:      500
                 Koyu usare miktarı.                 125
                 Difüzyon usaresinden kazanılacak katı (sert) usare (Füllmasse) miktarı berveceati formül ile hesab edilir:
                 G (s/S=F                     F= Katı usare miktarı
                 625;12/100=               625 ton = difüzyon usare miktarı =G
                 625X0,12=F   12=Difüzyon usaresi berikes derecesi =s
                 75 ton= F        100=katı usare berikes derecesi =S
           
                Şu halde difüzyon usaresini koyu usare haline getirmek için 500 ton su tehcir olunacak, koyu usareyi katı usare haline getirmek için 50 ton su tehcir olunacak, ceman yekun: 550 ton su tehcir edilecektir. (s.17)
                Pancarın ve düfizyon usaresinin hararet izafiyesi: 0,9
                Koyu usarenin hararet izafiyesi:0,6

                A-Isıtmak ve kaynatmak için atideki hararet veya buhar miktarına ihtiyaç vardır.
        
               1-Difüzyon için :
           
               Hararet miktarı: İhraç olunan hararet miktarı (İdhal olunan hararet + hararet ziyaı)
               İhraç olunan hararet miktarı: Yalanmış posanın hararet miktarı + difüzyon usaresi hararet miktarı idhal olunan hararet miktarı: Pancar hararet miktarı + zayih olan hararet
               (1075)-(20(550X450)+(575X35X0,9)=W
               (500X0,9X10+10=22,860 hararet miktarı
               Veyahut 22,860/540=42,4 ton buhar
      
              2-Difüzyon üsaresini ısıtmak için: Birinci ilk ısıtmak altında 35’den 50’ye
          
             15X0,9X575=7760 bin vahid hararet
              Veyahut 7760/540=14,4 ton buhar
              İkinci ilk ısıtmak altında 50’den 85 dereceye (s.18)
              0,9X35X575=18112 vahit hararet veyahut 18112/540=33,5 ton buhar
         
              3-Santurasyon zamanında ısıtmak için:
           
               İlk santurasyon zamanında tebrid miktarı 7 derece
               Filtre ve ikinci santurasyon amanında tebrid miktarı 10 derece,
               85 dereceden 100 dereceye esad için 15/32 derece
               0,9X32X625=18.000 vahid hararet veyahut 88.000/540= 33,4 ton buhar
           
               4-20 derece-i hararet zayine nazaren santurasyon üsareseni kaynatmak için
         
               0,9X20X625=11250 vahid hararet veyahut 11250/540=20,5 ton buhar
         
               5-Koyu üsare 70 dereceden 100 dereceye esad için 0,6X30X125=2250 vahid hararet 30 derece 2250/540=4 ton buhar
         
               6-Koyu üsareyi katı üsare haline ifrağ için yukarıdaki hesap mucibince tehciri elzem 50 ton su için 50/0,95=52,6 ton buhar
         
               Şurubu kaynatmak için 50 ton buhar- 57,6 ton buhar
               Şu halde ceman yekun: 205,8 ton buhar (s.19)
           
               Diğer Bazı Buhar Hesabatı:
         
               1-Difüzyon usaresini tehcir kazanı veya bir numaralı kabın (son 10 derecesi buhar kazanından gelen taze vakih olacaktır.) tehcir derecesine esad için 1 tona
               2-Kuvve-i muharreke için saatte her yüz kile pancar işlemek için 1,1/4-1,1/2 beygir kuvvetine ihtiyaç olduğu ve la-akal bir beygir kuvveti sarf olunduğunda nazaran la-akal 1,2 kilo buhar sarfiyatı veya toplu bir hesapla iki kilo buhar yirmi dört saatte 500 ton üzerinden on ton buhar hesab edilmek icab eder.
               3-Umumitebrid zayii 15 ton
               Aparatlarda 25 ton-40 ton
             
               4-Borulardaki zayiat, aletlerden çekilen hava ile vaki zayiat vesaire 15 ton
          
               Sair buhar sarfiyatı ceman yekun 75 ton buhar
               Umumi buhar sarfiyatı: 205,8
                                                                           75
                                                    Toplam:280,8 ton buhar.(20)
               İlk mevdereden buhar makineleriyle çalışarak iyi nötralize edilecek olursa istiamel olunmuş buhar 100 kilo pancar başına 20 kilo yani 500 tona üzerine 100 ton elde edilir.
               Halbuki eski makinelerde 150 ton istiamel olunmuş buhar istihsal olunur.
               Hakiki buhar sarfiyatı tespit için ne kadar taze buhar sarfiyatına ihtiyaç olduğunu hesap etmek icap eder. Tehcir aletinin vaziyeti şu suretle kabul edecek olursak, daha doğrusu buhar tozyağını bervece zir kabul edecek olursak;
            SK Abdampf 30
            V=5,5             Diff=8,5                       RS(2)=6,7                   RS (1)=2,9
                                   Sat=6,7
                                   d.s.=4,1
                                   D.S.=0,8
                                   V=6
              Toplam            Sa=26,1
              500 ton pancar için yukarıda hesap edilen 500 ton su tehcir edileceğine nazaran dört numaralı kabdan tehcir olunacak su Ж ile gösterilecek olursa (s.21)
              IV Ж
              III Ж
              II Ж +33,4
              I Ж+33,4 + 121,4
              SK Ж + 33,4 +131,4 + 27,5-100
         
              Ceman Yekun: 5 Ж + 100,2 + 242,8 + 27,5-100= 500
              5 Ж + 270,5=500
              5 Ж = 500-270,5=229,5
              5 Ж= 229,5
              Ж =229,0/5= 35,9
           
              X’i S.K. mahaline vazh edecek olursak: 45,9+33,4+121,4-100=128,2
              Taze buhar sarfiyatı miktarı: 128,2 ton
              Ceman Yekun Buhar Sarfiyatı: 128,2
                                                                  100
                                                                 ------------
                                                                   228,2
                                                                     75 (Buna ilaveten sair buhar sarfiyatı)
                                                                 ------------
                                                                303,2
              Buhar kazanında bir kilo kömürden (7800 kaloriye malik kömür) 8 kilo buhar istihsal edildiğine nazaran 303,2/8 = 37,9 ton
              Bu hesaba nazaran kuvve-i muharreke ve tecir için 37,9 ton kömüre ihtiyaç vardır.(s.22)
              İş bu miktara posa kurutmasına ve kireç yakmasına lazım olan kömür ilave edilecektir.
           
              Posa Kurutmak ve Bunun İçin Elzem Kömür
         
              Her yüz kilo posa için 12,5 kilo kömür sarfiyatı nazar-ı itibara alınarak ve kazan ateşinden çıkan gazlar (Abgas) vasıtasıyla kurutulacak olursa ki mecmu’ posanın %50’si bu suretle kömür sarf olunmadan kurutulacak demektir, kömür sarfiyatı berveceatidir:
              500 ton pancar
              Bunun %6’sı 30 ton kuru posa eder 3.000 .
              Gazla kurutulan miktar 15 ton kuru posa eder 1500
              Kömür kurutulan miktar 15 ton kuru posa eder 1500
              Bunun için kömür ihtiyacı 1,87= 270 ton (s.23)
           
              Kireç Yakmak İçin Olan Kömür İhtiyacı
      
              Beher yüz ton kireç taşı için 10-12 ton kömüre ihtiyaç vardır. Şu halde yevmiye sarfiyat olan 20 ton kireç taşı için 2-2,4 ton kömür lazımdır.
              Tehcir ve kuvve-i muharreke için 37,9
              Posa kurutmak için 1,87
              Kireç yakmak için 2
                                   ----------------
                                   41,87 ton umum kömür sarfiyatı
          
              Fabrikanın yüz gün çalışacağını kabul ettiğimiz taktirde;
           
              Senevi kömür sarfiyat miktarı: 100X41,77=4.177 ton (7800 kalorilik kömür)
              6500 kalorilik Zonguldak kömürü kullanılacağına nazaran 5.013.400 kilogram
              Yüz günlük kireç sarfiyatı ise bervecezir
              100X20=2000 tondur. (s.24)
 
            Maliyet Fiyatı Hesabatı
            Pancar iştira Masarıfı
            Pancarın tonu Avrupa’da vasati olarak 16,15 liraya fabrikaya telim olarak mal oluyor.  Uşak pancarının kilosunu fabrikada teslim iki kuruşa kabul edersek, beher tonu 20 lira tutar.

Senevi vasati 50.000 ton pancar işleneceğine nazaren pancara verilecek	1.000.000 liradır
Kömür sarfiyatı, Zonguldak lave kömürünün Uşak’ta teslim fiyatını vaki nakliye tenzilatıyla 21 liraya kabul edersek 5,012,400 kilogramı mukabili
Kireç sarfiyatı
Beher tonu fabrikada teslim 5 liraya hesap edildiği taktirde 2.000 ton kireç mukabili	10.000
	1.110,526 (s.25)
İşçi Masrafı	110.526

 
               Fabrikanın kadrosunu ve maşat ve yevmiyesini aşağı yukarı bervecezir kabul ettiğimiz taktirde:
         
               1 –Bir adet ecnebi müdür mahiye sekiz yüz liradan senevi                                                                                                                             9.600
               2-Bir adet müdür muavini Türk mahiye üç yüz liradan senevi                                                                                                                         3. 600
               3-Dört adet fabrikanın sipesiyal makinelerini işletmeğe memur ecnebi ustabaşısı mahiye iki yüz liradan senevi                             9. 600
               4-İki adet Türk kimyageri mahiye yüz liradan senevi                                                                                                                                          2.400
               5-Bir fabrika ve bir makine usta başısı ecnebi iki yüz liradan                                                                                                                           4.800
               6-Bir lehimci, bir tornacı, bir tesviyeci, bir demirci, bir duvarcı, bir marangoz mahiye seksener liradan senevi                                     5.760
               7-On adet daimi amele ellişer liradan senevi                                                                                                                                                      6.000
               8-Yevmiye yirmi dört saatte iki fasılada yüz ellişer ameleden yevmiye 300 amele yevmiyesi 80 kuruştan yüz gün hesabıyla           24.000
           
                Toplam                                                                                                                                                                                                                       65.760 (s.26)
 
                V.Muhtelif Masarıf
          
                1-Tahm masrafı                       50.000
                2-Filitre bezleri            22.500
                3-Yağ vesaire                          5.000
                Toplam                                   67.500
           
                VI. Amortisman Faizleri
         
               1-Tesisat masarıfının (700.000) %5 amortismanı 35.000
               2-Bina amortismanı (200.000) liranın %5’i 10.000
               3-Mecmu sermayenin faizi %5 1.200.000 liranın faizi 60.000 /105.000
                                                                       1.378.786 (s.27)
 
               İşbu Masarıfa Mukabil Varidat Menabi Bervece Atidir:
         
               1-Senevi 7500 ton şeker
               2-Pancarın %2,5’i melas olarak 1250 ton
               3-Pancarın %6’sı küspe veya kurutulmuş posa olarak 3.000 ton
           
                Şeker fabrikada maliyet fiyatını hesab için varidat mebni olan melas ve kuru posa kıymetlerini biltaktir masarıf-ı yekuniden ihraç edelim:
             
                14 Şubat 1341 tarihinde Alman piyasasında küspenin yüz kilosu 10 mark veyahut beş lira olarak tonu 50 lira kıymetindedir. Umum posa kurutulmayarak yalnız nısfı kurutulacağı için 1500 tonun 50 lira kıymeti 75.000 liradır.
                1250 ton Milas dahi beher tonu 59 liradan 73.755 lira (s.28)
 
                 Varidat Menbaı
                 Melas                   23.755
                 Küspe                  75.000
                                                 ---------
                 Ceman Yekun  118.755
 
                 Umum masarıf olan  1.378.786 liradan
                 Varidat tarh edildikte     118.755
         
                  Metbakı masarıf olan 1.260.031 liraya mukabil 7500 ton şeker elde olmakla şekerin beher tonu fabrikada teslim fiyatı 16,8 liradır.
                 29 Teşrinisani 1924 tarihindeki teryeste şeker piyasasında toz şekerin beher tonu 18 İngiliz idi.
                 Şu halde beher tonu Türk lirası 900 kuruştan 18X900:100=162 lira eder.
                 Teryeste İstanbul nakliyesi beher tonu 10 şilinden 4,50 lira İstanbul gümrük masrafı beher ton 30 liradır.
                             Toplam 34,5 lira (s.29)
 
                 Türkiye Büyük Millet Meclisinin fi 5 Nisan sene 1341 tarihli kanunu ile dâhilde istihsal olunacak şekere bir çok müsadat bahş olunmuş ve ez cümle istihlak resminden muaf kılınmıştır.
                  İstihlak resmi kilo başına on kuruş olmakla beher ton başına 150 lira etmektedir. Şu halde şekerin tonu İstanbul’da toptan ve tüccar ve komisyoncu temetti dahil olmadan ;
                        162
                          34,5
                        150
                        ---------
                        346,5 liraya mal olmaktadır.
                  Fabrikanın şekerini İstanbul’a sevk etmeyerek Uşak civarı, Eskişehir, Konya vesairiye nakil ederek İstanbul’dan nakli halinde vaki olacak şimendifer nakliyesinden daha az bir masarıf edileceği nazar-ı itibara alınmayarak ancak şekerin İstanbul’a maliyet fiyatı ile Uşak’ta fabrikada teslim fiyatı mukayese edildikte;
                        366,5
                        168
                        --------
                        178,5 lira
                 Veyahut 7500 ton 1338,350 lira temdih elde edilmiş olacaktır. (s.30)
                 Amortisman, faizler vesaire evvelce mahsup edilmiş olduğunun nazar-ı itibara alınması rica olunur.
        
                  Şirket-i Fen Müşaviri
                   Kimya Mühendisi
                   Nureddin
 
                   Bu şerait dâhilinde Türkiye dâhilinde şeker sanayinden daha gerekli ve aynı zamanda vatana nafi bir iş aranesi kabil değildir. Bunu içindir ki Avrupalılardan pek ciddi ve mühim sermayedarlar şirketimize müracaatta bulunmuşlardır. Şirket ise yabancı sermaye istemediğinden bu müracaatları red etmiştir.
             
                   Şirket Meclisi-i İdare Reisi
                                     Nuri