Şeker Fabrikası - 1932 - 4
1932 - 3 den devamZarar bakiyesi 621.465.-65
Yekün 1.412.617.-87 1.412.617.-87
25 Marty 1932 31.12.931 tarihli kayıtlara muvafıktır.
İmza İmza İmza
---------------------- * -------------------
1931 SENESİ KAR VE ZARAR HESABININ MÜFREDATI
Z A R A R
İ z a h a t Müfredat İcmal
Lira Kr. Lira Kr.
6 Ağustos 931 den devrolan zarar bakiyesi 1.283.698.-91
6. Ağustos -31 Kanunuevvel 931 zararları
Sabank istikraz faizleri ve akçe farkları 12.738.-01
Sabank hesabı cari faizleri ve para farkı 99.251.-71
Şeker satışlarından hasıl olan zarar 3.094.-79
Malzeme anbarı zayiatı 1.233.-81
Mebani bedellerinden Hey'et kararı ile çıkarılan
sabank faizlerinin iadesi dolayısıyle 50.231.-42
179.150.-38
Zararın yekünü 1.462.849.29
K A R
İ z a h a t Müfredat İcmal
Lira Kr. Lira Kr.
İngiliz istikrazının kur farkı 4.146.-43
Senasi içinde geçen müteferrik varidat 37.000.-11 41.146.-54
Şeker imalat karı 709.109.-78
Nakliye umumiyeden istirdat 36.-56
Müteferrik varidat 41.360.-26
Tahsil olunan faizler 13. 667.-15 764.173.-75
Karın Yekünü 1.462.849.-29
1 ) 31 Kanunuevvel 1931 tarihindeki vaz'iyeti gösterir kat'i kar ve zarar hesabıdır.
2 ) Buradaki erkam bu tarihte tespit edilen rakamlardır. Tasfiyenin hitamında kar ve zarar hesabı sermaye nisbetine nazaran takdiri kıymetle satış fiyatları arasındaki farklar ve tahsil edilemiyecek matlubattan dolayı aleyhte fark gösterecektir.
Muhasebe Müdürü
Vekili
A. Fazıl ( İmza )
--------------------------- * -----------------------
Murakıpların Raporu
( Tasfiye Memurlarının )
6 . XII . 932
Bugün İçtima edecek Umumi Hey'ete asagıda yazılı raporun verilmesi karar olmuştur.
Tasfiye mebdei itibarile tanzim ve 24,11,31 tarihinde toplanan hissedarlar Umum Hey'etince tastik olunan pilanço mucibince 6 Agustos tarihinde tasfiyeye intikal eden menkul ve gayri menkul malların satılması ve 931 senesi şeker ve ispirto kampanyalarının yapılması ve matlubat tahsili mümkün olanların tahsili ve şirket kayıt ve defterlerine göre lazımüleda borçların ödenmesi muamelelerine dair bu güne kadar ihtihsal olunan meticeleri mübeyyin hülasai hesabiyeyi merbuten taktim ediyoruz.
Bu hesabın tetkikinden anlaşılacagı veçhile şirket emvalinden bu güne kadar nakde tahvil olunanların mecmu bedeli 6,965,098,-41 liraya baliğ olmakta ve buna mukabil tasfiye hesabına yapılan masraflarla ödenen borçlar yekunu 6,198,861,-18 lira tutmakta ve halen lazımüleda 972,476,-66 liralık borca mukabil elimizde 766,237,-23 liralık nakit ile 413,836,-43 liralık matlubat ve 52,443,-37 lira takdiri kıymetli menkul ve gayrı menkul emval mevcut bulunmaktadır.Gerçi bu hesaba göre borçlara nispetle eldeki nakit ve emval mecmun kıymeti zahiren 260,040,-37 lira kadar fazla görünüyorsa da hakikat halde henüz tahsil edilmemiş matlubat ile satılamayan emvalin nakte tahvilerinden tevellüt edecek zararın be fazlaya tekabül edebilecegi mülahasa olundugundan tasfiye neticesinde borçların tamamen ödenmesi kabil olmakla beraber elde hissedarlara tevzi edilecek bir şey kallmayacagı tahmin olunmaktadır.
Tasfiye Hey'etimiz bu neticeyi hissedince halk hissedarlarının muvaffak olmuş bir iş olan bu tesisten zararla ayrılmaları pek ziyade magduriyetlerini mucip olacagını arzetmek suretile bu zararın hukumetce bir ikramiye ile telafi edilmesi hususunda teşebüsatta bulunmuştur.
Evvelce yüzde elli derecesinde bir ikramiye derpiş edilmiş iken bil'ahara tekrar vaki olan izahat ve teşebbüsatımız üzerine iktisat vekaletince bu ikramiyenin fabrikayı satın alan Sanayi ve Maadin bankası tarafından yüzde yüz olarak ve fakat gelecek seneden itibaren 3 senede ve 3 taksitte verilmesi hususuna muvafakat ve keyfiyet bu esas dahilinde Hey'eti vekileye arz ve sevkolundu.
Henüz Hey'eti hügarun aleyhaca bu hususa karar verilmiş olmamakla beraber Hey'etimiz bu mes'elede müsbet karar istihsal olunacagını kuvvetle kani bulunmaktadır.Hissedarlara bu suretle yüzde yüz nisbetinde bir ikramiye temin olunmasıyle halk hissedarlarının tasfiye ile alakaları en ziyade lehlerine olan bir tarzda halledilmiş olacaktır.
Hissedarlara bu suretle ikramiye itası keyfiyet kat'i bir hal tarzına iktiran edince artık tasfiye muamelatını matlıbatın tamamen tasfiyesi cephesinden uzun zamanlar sürüncemede bırakmayarak bu matlubatı ve henüz satılamayan emvali sanayi bankası veya daha ziyade bedel teklif eden bir müesseseye pazarlıkla ve münasip bir bedel mukabilinde devir ve temlik eylemek,hissedarların menafii icabından olacagı cihetle muhterem hey'etinizin bu hususta nizamnamei dahilimizin 40 ve 41 inci maddeleri mucibince tasfiye memurlarına selahıyet vermesinin arz ve teklif eyleriz.
Bu devir ve temlik muamelesi neticesini ve Sanayi ve Maadin bankası verilecek ikramiyelerirnin sureti tesviyesini nihsi bir planço ile ayrıca Hey'eti Muhtereminize arzedecegiz.
Tasfiye muamelatının bir senede ikmali mumkun olamaması sebepleri izahatı mütekaddimeden anlaşılacagı vechile satış işlerinin mükerrer ilanlara rağmen tamamen intaç edilememesi ve matlubatın tahaili ve tasfiyenin uzun takibata ihtiyac göstermesi keyfiyetidir.
Satış ilanlarının sureti ifası merbut cetvelde irac edilmiştir.
Hesabat ve muamelatımızın tastik ve tasvibini arz ve teklif eyleriz efend,nm.
Tasfiye Memurları
B.Nevzat Sadettin Alaeddin A.Zühtü
Aslı Arşivimdedir.
--------------------- * --------------------
* 7 Şubat 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesinden
ANKARA MEKTUPLARI :
Satılık Şeker Fabrikası!
Şeker sanayiinin gördüğü himayeye rağmen
Uşak şirketi neden zarar etti?
Ankara,kanunusani (Hususi) - Evet şaşılacak, fakat doğru bir haber:Uşak şeker fabrikası satılıyor.
Fabrikayı tesis etmiş olan şirketin iyi çalılşamadıgı,mütemadiyen zarar ettigi ötedenberi işitiliyordu.Nihayet şirketin zararları 1,200,000 liradan ibaret olan sermayenin tamamını beledecek dereceyi bulmuş ve yeniden sermayenin tezyidine imkan görülemediginden kanuni hükümle tevfikan şirketin tasfiyesine zaruret hasıl olmuştur.
Türkiye hudutlarından giren ecnebi şekerlerinin kilosundan 27 kuruş gibi yüksek bir gümrük alınmasına ve bahusus ayni himayeden müstefit olan diger bir milli fabrikanın karlı bir suretle çalışmakta olmasına ragmen Uşak şirketi acaba neden zarar etmiştir?
Bu, çok yerinde bir sualdir ki cevaplarını ahiren okudugumuz bir mütehassıs raporunda bulduk.
Uşak fabrikasının insana hayret verecek bir tarihçesi var.Bakın, fabrika nasıl tesis edilmiş:İzmir' in büyük halı tüccarlarından bir ecnebi bir gün tedbili hava için Uşak civarına gelmiş ve orada bilahare şirketin başlıca müteşebbisi olarak hareket ettiği görülen zatla görüşmüş:
Bu toprakta güzel pancar yetişir.Burada büyük bir şeker fabrikası kurabilirsiniz.Ben İzmir'e dönünce size tohum göndereyim.Bir kere tecrübe edin, demiş.
Avdetinde vadini tutarak tohum göndermiş.Bu tohumlar müteaddit tarlalara ekilmiş ve filhakika çok iyi pancar yetiştiği görülmüş.Okudugumuz rapora göre şeker fabrikasının kurulmasına müncer olan bütün tetkikat yalnız bu tecrübeden ibarettir.Halbuki fabrikanın inşasından evvel bir çok teknik hesaplar yapmak;civarda fabrikayı çalıştırmaga kafi pancar yetişip yetişmiyecegi,çiftçinin pancar ziraatine iltifat edip etmiyecegi,pancarın takribi maliyet fiatı,fabrikaya çok lazım olan kömürün nereden ve ne fiatla gelecegi suyun nasıl tedarik edilecegi ince hesaplarla tesbit edilmek icap ediyormuş.Bu hesaplar yapılmadan fabrikanın inşasında niçin istical edildiği suailne müteşebbis olan zatın verdigi cevap:
Türkiye 'de hangi işe fenni ve ilmi tetkikat neticesinde başlanmıştır ki bizim fabrikanın tesisi de aynı suretle yapılmış olsun! Sözleridir.
Vakıa bir aralık ecnebi mütehassıslar getirtilerek tetkikat yaptırılmış,fakat o zamana kadar iş hayli ilerlemiş ve bir milyon liradan fazla para sarfedilmiş bulunmakta imiş. Başlıca mütehassıs raporlarına nazaran fabrikanın zarar etmesinde amil olan sebepler şunlardır:
1 - Uşak civarında üç ova pancar ziraatine müsait ise de çiftçi o mühiitte çok münteşir olan haşaş ziraatinin pancar ziraatine nazaran iki üç misli karlı olmasından dolayı bidayette pancar ziraatine rağbet etmemiş,bu yüzden şirket fazla nakliye ücreti vererek uzak mesafelerden ( bir taraftan Karaköy,diger taraftan Menemen' e kadar olan sahalardan ) pancar getirtmege be bizzat pancar ziraati ile iştigale mecbur kalmış.Bu da masarifi umumiyeyi nisbetsiz bir surette yükseltmiştir.
2 - Fabrikanın Uşakta tesisi kömür gibi fabrikaya külliyetli miktarda lazım olan malzeme i İptidaiye ile Fabrikanın seker sevkiyatı için fazla nakliye ucreti verilmesini mucip olmakta bil netice maliyet fiyatı kabarmaktadır.
3 - Bidayette kilosuna 100 para gibi gerek milli gerek beynelmilel fiyatların fevkinde bir fiyat verilmiştir.Trakya fabrikası 60 paradan fazla taahüte girmemiştir.
4 - Bu esbabtan birhassa ikincisi çok mühimdir.Okudugumuz raporda fransız fabrikalarının kömür ve pancar nakliy4esi ucreti olarak verdikleri mebaliyin bu mevaddın bedelinin yüzde 10 undan fazla olmadıgı rakamlarla isbat edildikten sonra 929 senesine ait olmak üzere bir mukayese yapılıyor.
Uşak' ta Fransa' da
Bir Ton Pancarın Maliyeti 25,72 12,43
" " Kömürün " 23,60 11,00
" " Pancarın İşletme Masrafı 9,79 1,15
Müteferrik masraflar 3,83 0,74
Şekerin Amortili İstihsal fiyatı ise avrupa fabrikalarında 8 ila 12 kuruş oldugu halde Uşak'ta 32 kuruş 16 santimdir.
Görülüyor ki en büyük hata fabrikanın yerini tayin hususundaki isabetsizliktir.Maahaza son senelerde bilhassa haşaş ziraatinin - afyon fiatlarının sukutu yüzünden - daralması neticesi olarak pancar zer'iyatı arttıgından fabrika eskisine nisbetle fazla imalatta bulunmaga başlamıştır.
Bu suretle evvelki senelerde azami 9 milyon kilo pancar işlemiş olmasına mukabil 929 da 23 milyon kilo pancar işliyerek 216 vagon şeker imal etmiştir.Bu imalattan hasıl olan kar 296,000 liradır.İmalat 930 da 550,931 de ise 800 vagona yükselmiştir.Ancak son üç kumpanyanın hayli karlı neticelenmiş olmasına ragmen ilk senelerinin büyük zararları,amortismanları için kardan tefrik edilen paralr ve şirketin Sanayi Maadin Bankasına borçlu oldugu üç milyon liranın mühim bir yekuna baliğ olan faizleri bu karları tamamen belettikten başka sermaye bakiyesini de alıp götürmüştür.
Bunula beraber fabrikayı satın alacak şirket veya müessese kafi bir sermaye vazettiği ve iktisadi bir işletmege muvaffak oldugu takdirde yüksek karlar temin edebilir.Çünkü ilk tesis senelerinin zararlarından masum kalacaktır.Fabrikanın uzaklıgı dolayısile maliyet fiatı gene biraz yüksek kalmakta devam edecekse de mevcut himayenin bu pahalı istihsali fazlasile koruyacagı şüphesizdir.
* * *
Uşak fabrikası hesapsız ve tetkiksiz sanayi teşebbüslerinin en yeni misalini teşkil eder.Bu misal de gösteriyor ki milli sanaiiyimizin gerek tesis,gerek işletme hususunda devamlı bir devlet kontoluna tabi tutulmasına şiddetle ihitiyaç vardır.Bu kontrol pek az ver pek güç teraküm eden milli sermayenin bilgisizlik ve tecrübesizlik yüzünden heba olmasını temin edecegi gibi milli sanayi hesabına büyük fedakarlıklara davet edilen Türk müstehlikinin haklarını da vikaye edecektir.
ALİ SÜREYYA
Orjinali " Gazete Fotokopisi " Arşivimdedir
-------------------------- * -----------------------
Resim Galerisi
İletişim Bilgileri
Tel: (0276) 227 19 09
Adres : Kurtuluş Mah.
Ali Galip Kaya Sok.
No: 8/A UŞAK
mehmetseker@mehmetseker.com.tr
Ali Galip Kaya Sok.
No: 8/A UŞAK
mehmetseker@mehmetseker.com.tr