Şeker Fabrikası - 1925 - 4

 
                  1925 - 3  - çün devamı         


  Posa Kurutmak ve Bunun İçin Elzem Kömür
            Her yüz kilo posa için 12,5 kilo kömür sarfiyatı nazar-ı itibara alınarak ve kazan ateşinden çıkan gazlar (Abgas) vasıtasıyla kurutulacak olursa ki mecmu’ posanın %50’si bu suretle kömür sarf olunmadan kurutulacak demektir, kömür sarfiyatı berveceatidir:
            500 ton pancar
            Bunun %6’sı 30 ton kuru posa eder 3.000 .
            Gazla kurutulan miktar 15 ton kuru posa eder 1500
            Kömür kurutulan miktar 15 ton kuru posa eder 1500
            Bunun için kömür ihtiyacı 1,87= 270 ton (s.23)
           
            Kireç Yakmak İçin Olan Kömür İhtiyacı
            Beher yüz ton kireç taşı için 10-12 ton kömüre ihtiyaç vardır. Şu halde yevmiye sarfiyat olan 20 ton kireç taşı için 2-2,4 ton kömür lazımdır.
            Tehcir ve kuvve-i muharreke için 37,9
            Posa kurutmak için 1,87
            Kireç yakmak için 2
                                   ----------------
                                   41,87 ton umum kömür sarfiyatı
            Fabrikanın yüz gün çalışacağını kabul ettiğimiz taktirde;
            Senevi kömür sarfiyat miktarı: 100X41,77=4.177 ton (7800 kalorilik kömür)
            6500 kalorilik Zonguldak kömürü kullanılacağına nazaran 5.013.400 kilogram
            Yüz günlük kireç sarfiyatı ise bervecezir
            100X20=2000 tondur. (s.24)
 
            Maliyet Fiyatı Hesabatı
            Pancar iştira Masarıfı
            Pancarın tonu Avrupa’da vasati olarak 16,15 liraya fabrikaya telim olarak mal oluyor.  Uşak pancarının kilosunu fabrikada teslim iki kuruşa kabul edersek, beher tonu 20 lira tutar.

Senevi vasati 50.000 ton pancar işleneceğine nazaren pancara verilecek	1.000.000 liradır
Kömür sarfiyatı, Zonguldak lave kömürünün Uşak’ta teslim fiyatını vaki nakliye tenzilatıyla 21 liraya kabul edersek 5,012,400 kilogramı mukabili
Kireç sarfiyatı
Beher tonu fabrikada teslim 5 liraya hesap edildiği taktirde 2.000 ton kireç mukabili	10.000
	1.110,526 (s.25)
İşçi Masrafı	110.526

 
            Fabrikanın kadrosunu ve maşat ve yevmiyesini aşağı yukarı bervecezir kabul ettiğimiz taktirde:
            1 –Bir adet ecnebi müdür mahiye sekiz yüz liradan senevi                    9.600.-
            2-Bir adet müdür muavini Türk mahiye üç yüz liradan senevi    3.600.-
            3-Dört adet fabrikanın sipesiyal makinelerini işletmeğe memur ecnebi ustabaşısı mahiye iki yüz liradan senevi       9.600.-
            4-İki adet Türk kimyageri mahiye yüz liradan senevi                2.400.-
            5-Bir fabrika ve bir makine usta başısı ecnebi iki yüz liradan     4.800.-
            6-Bir lehimci, bir tornacı, bir tesviyeci, bir demirci, bir duvarcı, bir marangoz mahiye seksener liradan senevi             5.760.-
            7-On adet daimi amele ellişer liradan senevi                             6.000.-
            8-Yevmiye yirmi dört saatte iki fasılada yüz ellişer ameleden yevmiye 300 amele yevmiyesi 80 kuruştan yüz gün hesabıyla   24.000.-
            Toplam                                                                                              65.760.- (s.26)
 
            V.Muhtelif Masarıf
            1-Tahm masrafı                       50.000.-
            2-Filitre bezleri                        22.500.-
            3-Yağ vesaire                            5.000.-
            Toplam                                     67.500.-
           
            VI. Amortisman Faizleri
            1-Tesisat masarıfının (700.000)            %5 amortismanı                                             35.000.-
            2-Bina amortismanı (200.000) liranın  %5’     "      "                                                      10.000.-
            3-Mecmu sermayenin faizi                     %5   1.200.000.-  liranın faiz i  60.000.- / 105.000.-
                                                                                                                                                      1.378.786.- (s.27)
 
            İşbu Masarıfa Mukabil Varidat Menabi Bervece Atidir:
            1-Senevi 7500 ton şeker
            2-Pancarın %2,5’i     melas olarak    1.250 ton
            3-Pancarın %6’sı küspe veya kurutulmuş posa olarak 3.000 ton
           
            Şeker fabrikada maliyet fiyatını hesab için varidat mebni olan melas ve kuru posa kıymetlerini biltaktir masarıf-ı yekuniden ihraç edelim:
            14 Şubat 1341 tarihinde Alman piyasasında küspenin yüz kilosu 10 mark veyahut beş lira olarak tonu 50 lira kıymetindedir. Umum posa kurutulmayarak yalnız nısfı kurutulacağı için 1500 tonun 50 lira kıymeti 75.000 liradır.
            1250 ton Milas dahi beher tonu 59 liradan 73.755 lira (s.28)
 
            Varidat Menbaı
            Melas              23.755
            Küspe              75.000
                                   ---------
            Ceman Yekun  118.755
 
            Umum masarıf olan 1.378.786 liradan varidat tarh edildikte 118.755
            Metbakı masarıf olan 1.260.031 liraya mukabil 7500 ton şeker elde olmakla şekerin beher tonu fabrikada teslim fiyatı 16,8 liradır.
            29 Teşrinisani 1924 tarihindeki teryeste şeker piyasasında toz şekerin beher tonu 18 İngiliz idi.
            Şu halde beher tonu Türk lirası 900 kuruştan 18X900:100=162 lira eder.
            Teryeste İstanbul nakliyesi beher tonu 10 şilinden 4,50 lira İstanbul gümrük masrafı beher ton 30 liradır.
                        Toplam 34,5 lira (s.29)
 
            Türkiye Büyük Millet Meclisinin fi 5 Nisan sene 1341 tarihli kanunu ile dâhilde istihsal olunacak şekere bir çok müsadat bahş olunmuş ve ez cümle istihlak resminden muaf kılınmıştır.
            İstihlak resmi kilo başına on kuruş olmakla beher ton başına 150 lira etmektedir. Şu halde şekerin tonu İstanbul’da toptan ve tüccar ve komisyoncu temetti dahil olmadan ;
                        162
                          34,5
                        150
                        ---------
                        346,5 liraya mal olmaktadır.
            Fabrikanın şekerini İstanbul’a sevk etmeyerek Uşak civarı, Eskişehir, Konya vesairiye nakil ederek İstanbul’dan nakli halinde vaki olacak şimendifer nakliyesinden daha az bir masarıf edileceği nazar-ı itibara alınmayarak ancak şekerin İstanbul’a maliyet fiyatı ile Uşak’ta fabrikada teslim fiyatı mukayese edildikte;
                        366,5
                        168
                        --------
                        178,5 lira
            Veyahut 7500 ton 1338,350 lira temdih elde edilmiş olacaktır. (s.30)
            Amortisman, faizler vesaire evvelce mahsup edilmiş olduğunun nazar-ı itibara alınması rica olunur.
            Şirket-i Fen Müşaviri
            Kimya Mühendisi
            Nureddin
 
            Bu şerait dâhilinde Türkiye dâhilinde şeker sanayinden daha gerekli ve aynı zamanda vatana nafi bir iş aranesi kabil değildir. Bunu içindir ki Avrupalılardan pek ciddi ve mühim sermayedarlar şirketimize müracaatta bulunmuşlardır. Şirket ise yabancı sermaye istemediğinden bu müracaatları red etmiştir.
            Şirket Meclisi-i İdare Reisi
                        Nuri